Het Nibud (Nationaal instituut voor budgetvoorlichting) heeft het drukker dan ooit. „Mensen zijn op zoek naar houvast in een wereld waarin zaken steeds ingewikkelder worden”, zegt Gerjoke Wilmink, directeur van het Nibud.
De ingang van het kantoor van het Nibud bevindt zich in een onopvallend steegje in het hart van het centrum van Utrecht. Haar kamer is eenvoudig ingericht: overbodige luxe of opvallende tierlantijnen zijn er niet te vinden. Sober is een te groot woord, maar duidelijk is dat hier niet lukraak geld is gespendeerd aan de inrichting, en dat er goed is nagedacht over wat nodig en handig is en wat niet.
Wat is financieel handig en verantwoord?
Dat is ook waar consumenten naar op zoek zijn. Dat merkt het Nibud aan de explosieve groei van het aantal bezoekers van zijn website, vertelt Wilmink. „Consumenten zijn onzeker geworden?”, zegt ze. Bezochten vier jaar geleden nog 7500 mensen per dag de site, inmiddels zijn dat er al 15.000. „Door de crisis zijn mensen zich stukken bewuster geworden van geld. En geldzaken zijn veel ingewikkelder geworden, mede dankzij de overheid.”
Meer zelfstandigheid van de burger
„De overheid legt steeds meer verantwoordelijkheid bij de burger neer: die moet meer en meer zaken zelf regelen. Kijk maar naar de belastingen, zorgverzekeringen en het regelen van toeslagen. Daarvoor moeten beslissingen worden genomen. Daarbij wordt ervan uitgegaan dat mensen rationele wezens zijn en zo ook omgaan met hun geldzaken, maar dat is niet zo. Mensen zijn emotionele wezens en maken op basis van emoties hun keuzes.”
Waarom is het voor veel mensen zo moeilijk om goed om te gaan met geld?
„Neem de minimuminkomens in ons land. Die krijgen voor veel zaken toeslagen, zoals huur- en zorgtoeslag. Mensen krijgen die toeslagen gestort op hun rekening zodat ze daarmee de zaken kunnen betalen: hun eigen verantwoordelijkheid daarin neemt toe. Dat vergt discipline en een goed inzicht in wat er op financieel gebied speelt. Dat heeft niet iedereen.”
Hoe zit het met de middeninkomens? De schulden van die gezinnen nemen toe.
„Wanneer we kijken naar middeninkomens, dus een inkomen vanaf €30.000 bruto tot €40.000-45.000 bruto, dan zien we dat voor deze groep veel toeslagen zijn weggevallen, zoals de huurtoeslag. Zij vallen tussen de wal en het schip: omdat er weinig betaalbare koop- of huurwoningen voor deze inkomensgroep zijn, wonen ze vaak te duur. Daardoor blijft er weinig geld over voor andere zaken. Sommige van deze gezinnen, zeker wanneer het gezinsinkomen uit één inkomen komt en ze te duur wonen, hebben het dan ook slechter dan bijstandsgezinnen en dat baart me zorgen.”
Zijn er nog andere groepen in de samenleving waar u zich zorgen om maakt?
„De zzp’ers, zeker diegenen die niet uit eigen vrije keuze als zzp’er aan de slag zijn gegaan. In de praktijk blijkt het vaak erg lastig om alles goed op orde te hebben. Er zijn voor hen nog geen goede regelingen zoals verzekeringen en pensioen. Voor zzp’ers die het niet redden, is het extra moeilijk, vooral als je je bedenkt dat een van de redenen waarom het mis is gegaan, te maken heeft met het feit dat privé- en zakelijke financiën door elkaar liepen. Grip op je geld hebben is heel belangrijk. Minder geld maakt niet ongelukkig, minder grip op je geld wel. In dat laatste geval worden de problemen alleen maar groter: het overzicht is zoek en het ene gat wordt met het andere gevuld.”
Pleit die ingewikkeldheid niet voor geldlessen op school?
„De financiële opvoeding blijft de verantwoordelijkheid van de ouders, maar lessen op school zouden zeker helpen. We zijn daarvoor druk aan het lobbyen, maar we realiseren ons terdege dat scholen het ook erg druk hebben. Het Nibud heeft inmiddels competenties en leerdoelen ontwikkeld. Ik pleit niet voor een apart vak, maar dat onderwijs over geld een plek krijgt in vakken die toch al worden gegeven. En ja, financiële kennis en vaardigheden zijn belangrijk, maar bij financiën hoort ook gedrag. Maar gelukkig is gedrag te beïnvloeden.”
Neem de studielening. Wie voorheen op de website van DUO (de uitvoeringsinstantie achter de studiefinanciering- red.) kwam, zag daar een schuifje met het maximale bedrag dat kon worden geleend. Het gevolg was dat studenten veel geld gingen lenen. Nu begin je, als je op de site komt, met nul euro. Het percentage studenten dat het maximale bedrag wil lenen, is gedaald van 69 naar 34. Je kunt mensen dus een duwtje in de juiste richting geven, zolang ze maar wel hun eigen keuze behouden.”
Kunt u een top-drie geven van de beste adviezen of duwtjes die u ooit zelf heeft gehad?
„Toen ik een huis kocht, had iedereen in mijn omgeving een beleggingshypotheek. Mijn adviseur stelde dat als ik van een beleggingshypotheek slapeloze nachten zou krijgen, ik het niet moest doen. Ik heb het niet gedaan en ik ben daar nog steeds blij om. De andere twee duwtjes komen van mijn ouders. Zij vertelden me niet te lenen voor leuke dingen, maar daarvoor te sparen. En ze vonden dat ik niet moest gaan lenen om mijn studie te bekostigen. Zij gaven me wat geld en ik werkte naast mijn studie.”
Wat raadt u anderen zelf altijd aan op financieel gebied?
„Als je wat wilt, kijk dan of het echt in je uitgavenpatroon past. Ik vul zelf elk jaar het budgetadvies in van het Nibud. Stel dat je wilt verhuizen naar een duurdere woning: je kunt dan je gegevens invullen en checken of je dat ook kunt betalen. En je vindt er terug wat andere mensen gemiddeld aan iets uitgeven, dus je ziet dan ook of je zelf veel geld uitgeeft aan bijvoorbeeld een hobby of niet. Het maakt mij elke keer weer bewust van mijn uitgavenpatroon.”
Bent u tegen lenen?
„Nee, zeker niet. Als je anders je studie niet kunt bekostigen en je studie geeft je de kans op een goede baan, dan zou ik het wel doen. Of als je een baan kunt krijgen in een andere stad, maar daarvoor wel een auto nodig hebt en die moet financieren omdat je het geld daarvoor niet hebt. Soms moet je investeren in je eigen productiviteit.”
Bron: door Patricia Boon – DFT
Uw gegevens worden niet aan derden verstrekt (Privacy statement)